Jaki jest termin na złożenie oświadczenia o skorzystanie z sankcji kredytu darmowego? 

Jaki jest termin na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego? To jedno z często zadawanych pytań. I nic dziwnego, bo korzyści finansowe wynikające z tego uprawnienia są ogromne. Doświadczysz ich jednak tylko, jeśli zaczniesz działać w terminie przepisanym przez przepisy. W przeciwnym razie Twoje uprawnienie wygaśnie. Ile w takim razie masz czasu?

Kiedy możesz skorzystać z sankcji kredytu darmowego?

Na początek krótko przypomnijmy, czym jest sankcja kredytu darmowego. To mechanizm przewidziany przez Ustawę o kredycie konsumenckim.

SKD ma stanowić dotkliwą karę dla banku lub pożyczkodawcy w sytuacji, gdy nie wywiąże się on z ciążących na nim obowiazków i naruszy obowiązujące przepisy – zawrze umowę bez wymaganych elementów, wprowadzi do niej niedozwolone zapisy lub nie poinformuje Cię o istotnych kwestiach związanych z kredytem konsumenckim.

W konsekwencji bank lub parabank może zostać pozbawiony całego zysku, który odniósłby z udzielonego kredytu. Tym samym konsument spłaca wówczas jedynie wartość pożyczonego kapitału, bez odsetek i innych kosztów związanych m.in. z marżą, prowizją czy pozostałymi opłatami. Kara dla instytucji finansowej w przypadku kredytów konsumenckich jest więc naprawdę dotkliwa i zwykle oznacza straty liczone w tysiącach.

Aby zacząć spłacać kredyt na tych korzystnijeszych warunkach, musisz działać. Konieczne jest złożenie pisemnego oświadczenia kredytodawcy. Z takiego pisma powinno jasno wynikać, że Twoim celem jest skorzystanie z SKD. Masz na to 1 rok od momentu wykonania umowy. 

Spóźnienie się ze złożeniem oświadczenia o skorzystaniu z sankcji, uniemożliwia Ci spłacanie kredytu bez odsetek

A co dzieje się, gdy nie dotrzymasz tego terminu?  Jeśli konsument nie skorzysta ze swojego uprawnienia w wyznaczonym czasie, możliwość skorzystania z sankcji kredytu darmowego wygasa. Termin na złożenie oświadczenia nie jest przy tym terminem przedawnienia. Oznacza to, że bank lub pożyczkodawca nie musi nawet podnosić zarzutu w trakcie trwania postępowania i mówić, że oświadczenie zostało złożone po terminie. Sąd weźmie ten fakt pod uwagę z urzędu. Krótko mówiąc: jeśli spóźnisz się ze skorzystaniem z przysługijących Ci uprawnień, masz całkowitą pewność, że stracisz szansę powołania się na przepisy o SKD.

Jak liczy się czas na zastosowanie sankcji kredytu darmowego?

Ustaliliśmy już, że sankcja kredytu niesie za sobą naprawdę dotkliwe konsekwencje dla banku lub pożyczkodawcy. Właśnie z tego powodu ustawa wprowadza pewne ograniczenie czasowe na złożenie oświadczenia przez konsumenta. W przeciwnym razie kredytodawca znajdowałby się w trwałej niepewności co do tego, jak ostatecznie będą się kształtować warunki umowy o kredyt konsumencki.

Przepis jednoznacznie wskazuje, że konsument ma rok na złożenie oświadczenia, a czas ten liczy się od dnia wykonania umowy. I tu własnie nasuwają się 2 ważne pytania:

1. Kiedy można powiedzieć, że oświadczenie zostało złożone?
2. Co oznacza wykonanie umowy?

Przyjrzyjmy się więc tym kwestiom.

Kiedy moża uznać, że oświadczenie o skorzystaniu z darmowego kredytu zostało skutecznie złożone?

Oświadczenie uznaje się za złożone z chwilą, kiedy druga strona mogła zapoznać się z jego treścią. 

Załóżmy więc, że dnia 16 kwietnia 2024 roku przygotowujesz oświadczenie o skorzystanie z sankcji kredytu darmowego i tego samego dnia wysyłasz je listem poleconym do banku. Pismo zostaje odebrane przez pracownika banku 18 kwietnia 2024.

To właśnie 18 kwietnia oświadczenie uważa się za złożone. Nie ma przy tym zanczenia, czy pracownik banku zapozna się z treścią oświadczenia tego samego dnia, czy zrobi to np. dopiero po upływie miesiąca. Liczy się natomiast fakt, że już od chwili odebrania listu było to możliwe.

Z drugiej strony prowadzi to również do wniosku, że gdyby list został wysłany przed terminem, ale dotarł do placówki po jego upływie, powołanie się na sankcję kredytu darmowego byłoby niemożliwe.

Warto mieć to na uwadze i nie korzystać ze swojego prawa do skorzystania z SKD na ostatnią chwilę. Może to doprowadzić do sytuacji, gdy Twoje uprawnienie wygaśnie, a złożone oświadczenie nie wywoła żadnego skutku prawnego.

Jak rozumieć „dzień wykonania umowy”?

Przepis wspomina, że termin 1 roku należy liczyć od „dnia wykonania umowy”. Niestety sądy różnie interpretują to pojęcie, a rozbieżności są znaczne.

Interpretacja 1.: Dzień wykonania umowy jako dzień wypłaty kredytu

Można znaleźć wyroki sądów, w których za „dzień wykonania umowy” przyjmuje się moment, w którym ze swoich obowiązków wywiązał się bank lub firma pożyczkowa. Krótko mówiąc, jest to dzień, w którym kredytodawca wypłacił Ci pożyczony kapitał.

Strategia procesowa banku zwykle wygląda w ten sposób, że powołuje się właśnie na upływ terminu, licząc go od chwili wypłaty kapitału. W orzecznictwie znajdziesz zresztą wyroki, w których sądy zgadzają się z tym stanowiskiem.

Jednym z kluczowych argumentów przemawiających za taką interpretacją ma być dążenie ustawodawcy do szybkiego ustabilizowania stosunku prawnego. A przekładająć to sformułowanie z prawniczego żargonu na zrozumiały język – chodzi o szybsze zyskanie pewności co do tego, na jakich zasadach będzie spłacany kredyt konsumencki. Takie rozumienie pojęcia „termin wykonania umowy” zapobiega też scenariuszowi, w którym konsument odwlekałby spłatę rat, żeby przedłużyć czas na skorzystanie z SKD.

Interpretacja 2.: Dzień wykonania umowy jako dzień wywiązania się z obowiązków przez obie strony

Obecnie przeważają jednak wyroki, w których sądy opowiadają się za inną, bardziej korzystną dla konsumentów interpretacją. Uznają, że o wykonaniu umowy można mówić dopiero w przypadku pełnego rozliczenia się z konsumentem. 

Oznacza to, że termin na złożenie oświadczenia o skorzystanie z sankcji kredytu darmowego trzeba liczyć od dnia, w którym spłacisz kredyt, a nie już od chwili, w której bank wypłaci Ci pożyczony kapitał.

Możliwy jest także scenariusz, w którym końcowe działanie będzie należeć do banku i wtedy to od czasu wykonania takiego działania należy liczyć roczny termin. Potwierdza to m.in. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 5 stycznia 2023 roku (V Ca 342/22).

Sąd stwierdził wówczas, że o wykonaniu umowy można mówić dopiero, gdy strony są w pełni rozliczone z zakresu wszystkich obowiązków wynikających z umowy kredytu konsumenckiego. Jeśli więc konsument zwrócił kredyt przed czasem i z tego powodu przysługiwał mu zwrot części prowizji, to dopiero po zwróceniu tej kwoty przez bank zacznie biec termin na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego.

Podobnego zdania był chociażby Sąd Apelacyjny w Poznaniu. W wyroku z dnia 27 kwietnia 2023 roku (I ACa 368/22) potwierdził, że roczny termin trzeba liczyć od momentu wykonania umowy przez obie strony. Zaznaczył też, że termin ten ma być korzystny dla konsumenta, jako strony uprawnionej do skorzystania z SKD. Co więcej, taki sposób liczenia terminu zdaniem sądu wynika również z woli ustawodawcy (którą sąd starał się określić, dokonując językowej interpretacji przepisów).

Dodajmy jeszcze, że choć w odniesieniu do sankcji kredytu darmowego istnieją orzeczenia, w których sądy zgadzają się ze stanowiskiem banku (a więc liczą termin od momentu wypłaty kapitału), takich wyroków jest znacznie mniej. Co więcej, zwykle zapadają przed sądami I instancji, a w wyniku złożonych apelacji sądy II instancji opowiadają się już za terminem korzystnym dla konsumentów.

Czy kredytobiorca może skorzystać z sankcji darmowego kredytu w trakcie trwania umowy?

Skoro termin na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego upływa w ciągu roku od wykonania umowy, to oczywistym jest, że w czasie obowiązywania umowy jeszcze nawet nie zaczął biec. Tym samym powołanie się na SKD jest wówczas jak najbardziej możliwe.

Warto natomiast dodać, że złożenie prawidłowego oświadczenia wywołuje skutek wsteczny. Oznacza to, że nie tylko od tej pory będziez zwracać kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu. Skorzystanie z SKD umożliwia również rozliczenie z bankiem odnośnie już otrzymanych przez niego pieniędzy.

W praktyce wygląda to tak, że jeśli na sankcję kredytu darmowego powołasz się w chwili, gdy umowa jeszcze obowiązuje, to masz prawo:

• żądać od banku zwrotu nadwyżki z tytułu spłaty dotychczasowych rat;
• od tego momentu spłacać kolejne raty już w ramach darmowego kredytu.

Jak wygląda rozliczenie z bankiem po złożeniu oświadczenia o skorzystaniu z SKD?

Przyjmijmy, że bank udzielił Ci pożyczki wysokości 102.000 złotych z terminem spłaty przez równe 4 lata (48 płatności co miesiąc). Całkowity koszt kredytu (kapitał do oddania wysokości 100.000 złotych + marża, odsetk itd.) dają wartość w sumie 162.000 złotych. Dla uproszczenia uznajmy, że każda rata będzie mieć tę samą wysokość. 162.000 złotych podzielone przez 48 rat daje więc w sumie jednorazową płatność wysokości 3.375 złotych.

Po 2 latach spłaty kredytu powołujesz się na sankcję kredytu darmowego. W tym momencie bank uzyskał więc od Ciebie już 81.000 złotych (3.375 zł x 24). Zakładając, że kredyt od początku powinien być spłacany, jakby był darmowy, miesięczna rata powinna wynosić 2.125 zł (100.000/48). Przez 2 lata płacenia rat tej wysokości bank otrzymałby więc od Ciebie 51.000 złotych (2.125 zł x 24). Tym samym możesz więc:

• domagać się zwrotu różnicy między sumą do tej pory zapłaconych rat, a kwotą, jaką przez 2 lata bank powinien od Ciebie uzyskać, gdyby kredyt od początku był traktowany jako darmowy (81.000-51.000 zł = 30.000 zł)
• od tej pory spłacać kredyt według terminów przewidzianych w umowie, z tym, że rata będzie wynosić 2.125 złotych, a nie 3.375 złotych.

Zwykle jednak konsumenci w takim momencie powołują się na zarzut potrącenia. Jak to wygląda w naszym przykładzie?

Bank musi otrzymać od Ciebie 102.000 złotych (wartość pożyczonego kapitału). Do tej pory dostał 81.000 złotych. Zamiast więc domagać się zwrotu nadwyżki wysokości 30.000 złotych, a potem spłacać 51.000 złotych na korzystniejszych zasadach, możesz zaliczyć nadwyżkę na poczet kapitału do spłaty. W ten sposób w momencie skorzystania z SKD masz już spłacone 81.000 złotych ze 102.000 złotych i do spłaty pozostaje Ci jedynie 21.000 złotych.

Oświadczenie konsumenta o skorzystanie z SKD po pozwaniu przez bank o spłatę kredytu – czy to możliwe?

Co ważne – przepisy nie wymagają, by do złożenia oświadczenia doszło przed wdaniem się w jakikolwiek spór z bankiem. Już nieraz dochodziło do sytuacji, w której konsument nie wywiązywał się z umowy (nie spłacał rat w przewidzianych terminach). W efekcie bank pozywał go o zapłatę zaległych rat wraz z odsetkami za opóźnienie i wtedy pozwany kredytobiorca składał oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

W takim przypadku również mówimy o umowie, która wciąż nie została wykonana. Co za tym idzie – roczmy termin na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego nie upłynął. Sądy w swoich orzeczeniach wprost zresztą potwierdzają, że konsument może złożyć oświadczenie o SKD w toku postępowania przed sądem.

Trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że w ten sposób nie unikniesz obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie. Nie możesz odnosić korzyści z celowego unikania zapłaty według postanowień umowy. W tym przypadku zadniebania leżą po Twojej stronie i nie zmienia tego nawet fakt, że warunki udzielonej pożyczki lub kredytu łamały przepisy Ustawy o kredycie konsumenckim.

Tym samym, zakładając, że postanowienia dotyczące terminów i zasad spłaty rat pozostają zgodne z przepisami, Ty skorzystasz z sankcji kredytu darmowego. Bank natomiast będzie się mógł domagać nie tylko zwrotu pożyczonego kapitału, ale także odsetek za nieterminowe płatności.