Wyrok TSUE w sprawie C-139/22 – teraz nie tylko łatwo, ale i szybko unieważnisz kredyt we frankach

Rok 2023 zdecydowanie można uznać za przełomowy dla frankowiczów. Najpierw TSUE wypowiedział się w sprawie możliwości pozywania za bezumowne korzystanie z kapitału, teraz wydał wyrok w sprawie C-139/22, którego tematem były skutki wpisania nieuczciwego postanowienia z umowy frankowej do rejestru klauzul abuzywnych. To już kolejne orzeczenie na korzyść frankowiczów. Co więcej, istnieje duża szansa, że najnowsze orzeczenie TSUE przyczyni się do przyspieszenia procesów sądowych. Teraz więc nie tylko łatwiej, ale i szybciej unieważnisz kredyt we frankach.

Wyroki TSUE z 2023 roku w sprawie frankowiczów znacznie poprawiają sytuację kredytobiorców? 

15 czerwca 2023 roku TSUE wydał ważny wyrok w sprawie frankowiczów. Dotyczył on możliwości pozywania za bezumowne korzystanie z kapitału. Do tej pory banki masowo pozywały frankowiczów, tym samym zniechęcając kolejne osoby do podejmowania próby unieważniania umów. Na ten temat w naszej Bazie Wiedzy znajdziesz zresztą aż 2 artykuły. Aby więc nie powtarzać informacji, w tym miejscu ograniczmy się do krótkiego przypomnienia:

1. Bank wychodził z założenia, że skoro umowa o kredyt we frankach od początku była nieważna, to frankowicze dysponowali pieniędzmi, które im się nie należały;
2. Tym samym korzystali z nich bezumownie. Bank natomiast był pozbawiony wspomnianych środków i tracił potencjalny zysk (mógłby przecież zainwestować kapitał, gdyby nie pozostawał on w rękach kredytobiorców);
3. Z tego powodu pozywały frankowiczów za bezumowne korzystanie z pożyczonych środków, domagając się odsetek za wszystkie lata dysponowania nim: od momentu udzielenia kredytu, do unieważnienia umowy.
4. Sumy były na tyle odstraszające, że wielu frankowiczów bało się walczyć o swoje prawa w sądzie.
5. 15 czerwca 2023 roku TSUE rozstrzygnął jednak, że banki nie mają podstaw do pozywania o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału. Za to frankowicze mogą żądać od banków dodatkowej rekompensaty ze względu na to, że umowa okazała się nieważna.

Cały ten wątek można więc określić jako dużą porażkę dla banków i znaczną poprawę sytuacji frankowiczów. A przypomnijmy: ta od wydania wyroku w sprawie państwa Dziubak w 2019 r. już i tak była bardzo korzystna – ponad 97% spraw kończyło się wygraną kredytobiorców. Wraz z czerwcowym wyrokiem zniknęło jednak również potencjalne zagrożenie otrzymania pozwu od banku.

To jednak nie koniec pozytywów, które przyniósł frankowiczom rok 2023. Bo oto 21 września 2023 zapadł kolejny przełomowy wyrok TSUE w sprawie C-139/22.

W ramach omawiania wyroku z czerwca posunęliśmy się do stwierdzenia, że „sytuacja frankowiczów nigdy nie była tak korzystna”. Teraz czas znów zmienić to przekonanie, bo właśnie uległa kolejnej zmianie na lepsze!

Niedozwolone klauzule (klauzule abuzywne) w umowach frankowych – co mają wspólnego z wyrokiem TSUE?

Wyrok TSUE w sprawie C-139/22 dotyczył skutków wpisania nieuczciwego postanowienia umownego do rejestru klauzul niedozwolonych.

A to oznacza, że warto pochylić się nad tematem samych klauzul abuzywnych. Słowem przypomnienia: są to takie postanowienia umowne, które znacząco naruszają prawa konsumenta i które z tego powodu uznaje się za nieważne.

Konsument postrzegany jest jako słabsza strona umowy, ponieważ zawiera ją z profesjonalistą – w tym przypadku bankiem. Aby więc ta silniejsza strona nie wykorzystywała swojej przewagi (np. faktu, że konsument nie ma dostatecznej wiedzy prawnej i może nie rozumieć, że pewne postanowienia są niekorzystne), wprowadzono przepis, który z góry zakłada, że postanowienia rażąco naruszające interesy i prawa konsumenta uznaje się za nieważne.

Jeśli więc klauzule abuzywne znajdą się w umowie frankowej, interpretuje się ją z ich pominięciem. Oznacza to przede wszystkim usunięcie  wszystkich zapisów związanych z przeliczaniem kursów z PLN na CHF i na odwrót. Co więcej, w przypadku umów frankowych pominięcie niedozwolonych postanowień całkowicie zmienia charakter umowy. Z tego powodu zwykle masz prawo nie tylko odfrankowić swój kredyt, ale nawet całkowicie go unieważnić.

Rejestr klauzul niedozwolonych a umowy frankowe

Pozostaje pytanie, co wspólnego mają klauzule niedozwolone z rejestrem i w ogóle z sytuacją frankowiczów.

Przepisy Kodeksu cywilnego wspominają, na czym „w szczególności” mogą polegać niedozwolone postanowienia umowne. Po pierwsze jednak są to dość ogólne sformułowania, a po drugie – zwrot „w szczególności” wskazuje, że nie jest to zamknięty katalog przypadków. Właśnie dlatego, jeśli dane postanowienie w umowie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uzna za niedozwolone, wpisuje je do rejestru klauzul niedozwolonych. Postanowień zawartych w rejestrze nie wolno wówczas stosować w umowach.

Co więcej, kwestia klauzul niedozwolonych w umowach frankowych doczekała się nawet opracowania specjalnej mapy klauzul przez Rzecznika Finansowego, co dodatkowo ułatwia znacznie ułatwiającą wyszukiwanie postanowień uznanych za naruszające prawa frankowiczów.

Czego dotyczyła sprawa TSUE C-139/22?

Sąd Rejonowy w Warszawie-Śródmieściu prowadził sprawę małżeństwa frankowiczów dotyczącą unieważnienia kredytu we frankach. W kontekście tego typu umów znaczenie mają jednak nie tylko przepisy krajowe, ale także unijne dyrektywy. I właśnie dlatego – ze względu na wątpliwości warszawskiego sądu co do tego, jak ma rozumieć przepisy unijne – pojawiła się konieczność zaangażowania w sprawę Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

W umowie małżeństwa znajdowała się bowiem klauzula analogiczna do takiego postanowienia umownego, które już figurowało w rejestrze prowadzonym przez UOKiK. Sąd chciał więc wiedzieć, czy w takim przypadku musi dokładnie analizować to postanowienie i jeszcze raz rozstrzygać właściwie tę samą kwestię. A może ma prawo niejako automatycznie uznać, że skoro dane postanowienie już zostało do tego rejestru wpisane, to z pewnością narusza prawo konsumenta?

W przypadku, gdyby klauzuli nie trzeba było ponownie badać, sąd mógłby od razu skupić się na ocenie, czy konsument miał możliwość negocjacji warunków umowy (co również jest ważnym kryterium przy unieważnianiu kredytów we frankach). Postępowanie tym samym uległoby znacznemu skróceniu.

Pojawiła się również druga wątpliwość. Umowa frankowa w tej konkretnej sprawie zawierała bowiem 2 warunki spłaty kredytu. Jeden z nich kwalifikował się jako uczciwy, drugi – jako niedozwolone postanowienie umowne. Sąd chciał więc wiedzieć, czy w takiej sytuacji, skoro frankowicze mieli wybór – tj. mogli spłacać kredyt w sposób całkowicie zgodny z przepisami i z unijną dyrektywą, to czy w ogóle umowę można unieważnić.

Dodajmy do tego jeszcze fakt, że kobieta, która wraz z mężem złożyła pozew – przed podpisaniem umowy ponad 3 lata pracowała w banku i miała wykształcenie finansowe. Nie została poinformowana przez bank o ryzyku związanym z zawarciem umowy o kredyt we frankach. Z drugiej strony – biorąc pod uwagę jej doświadczenie i drogę zawodową – powinna być go świadoma. Sąd zastanawiał się więc, czy ma to znaczenie w kontekście możliwości unieważnienia umowy. Bo przypomnijmy: jedną z ważnych kwestii w kontekście kredytów we frankach jest fakt, że banki nie informowały o tym, jak dokładnie ustalane są koszty kredytu i jakie ryzyko się z tym wiąże.

Co Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł 21 września 2023 roku?

TSUE odpowiedział na wspomniane pytania, wydając tym samym kolejny przełomowy wyrok w sprawie frankowiczów.

Uznał, że dyrektywa, do której odniósł się sąd w Warszawie (dyrektywa 93/13) ma zapewnić wysoki poziom ochrony konsumentów. Konsumenci-frankowicze muszą więc być skuteczni zabezpieczani na poziomie krajowym. A to oznacza, że:

1. Sąd może uznać niejako automatycznie, że jeśli dana klauzula znajduje się już w rejestrze, a analogiczne postanowienie figuruje w umowie, o której unieważnienie toczy się sprawa – jest to klauzula niedozwolona i nie trzeba tej kwestii drugi raz rozstrzygać;
2. Nie ma przy tym znaczenia, czy w obu sprawach klauzula dotyczy tego samego banku. Ważne, że jej treść jest analogiczna – treść ta nie musi być przy tym identyczna z wpisaną klauzulą, wystarczy, by była zbliżona;
3. To, że dana umowa wprowadza jednocześnie możliwość jej wykonania na uczciwych warunkach, nie zmienia faktu, że te pierwsze są nieuczciwe, a tym samym – można ją na tej podstawie unieważnić;
4. Wykształcenie i zawód wykonywany przez frankowicza nie ma znaczenia. Każdy konsument musi być traktowany w ten sam sposób, a tym samym każdy musi być informowany o ryzyku związanym z zaciągnięciem takiego kredytu.

Co dla frankowiczów oznacza wyrok w sprawie C-139/22?

Jakie zmiany czekają frankowiczów? Wyrok TSUE z 21 września 2023 z pewnością może znacznie przyspieszyć postępowania w tego rodzaju sprawach. Sądy nie będą musiały drugi raz potwierdzać tego, co właściwie jest już pewne – bo wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych. Orzeczenie TSUE pozwoli też uniknąć jednoczesnego prowadzenia kilku postępowań dotyczących podobnych klauzul.

Wyrok TSUE w sprawie C-139/22 oznacza także jeszcze mniej wątpliwości co do rozwoju sytuacji po wniesieniu pozwu. Teraz wystarczy porównać klauzule we własnej umowie z tymi wpisanymi do rejestru, by wiedzieć, czy dana umowa może zostać unieważniona. Tym samym jeszcze przed rozpoczęciem postępowania można mieć niemal pewność, w jaki sposób się ono zakończy.

Wiadomo też już na pewno, że umowy, w których jednocześnie znajdują się niedozwolone klauzule i inne, prawidłowe – mogące zastąpić te pierwsze, wciąż kwalifikują się do unieważnienia. I że doświadczenie oraz wykształcenie konsumenta nie ma znaczenia dla wypełnienia obowiązku informacyjnego przez bank.

Jeśli więc trzeba by było podsumować ten wyrok w kilku słowach można zrobić to tak: wyrok TSUE z 21 września 2023 roku w sprawie C-139/22 to kolejne orzeczenie przechylające szalę na korzyść frankowiczów.