Sankcja kredytu darmowego, czyli jak konsument może otrzymać darmowy kredyt ze względu na błędy w umowie z bankiem

Jeśli bank wprowadził do umowy kredytowej niedozwolone zapisy, masz prawo zwrócić wyłącznie pożyczony kapitał, bez ponoszenia kosztów prowizji, odsetek czy jakichkolwiek innych opłat. Taką możliwość wprowadza art. 45 Ustawy o kredycie konsumenckim. Kiedy możesz skorzystać z tego rozwiązania? I czym dokładnie jest sankcja kredytu darmowego przewidziana przez ten przepis?

Czym jest sankcja kredytu darmowego?

Sankcja kredytu darmowego – jak sama nazwa wskazuje – to rodzaj kary dla banków i firm pożyczkowych za nieuczciwe praktyki przy zawieraniu umów o kredyt konsumencki. Kara to ma stanowić rekompensatę dla konsumentów-kredytobiorców i chronić ich przed działaniami, które naruszałyby ich prawa. Ze względu na konsekwencje finansowe, jakie pociąga za sobą SKD, ma ona również skutecznie powstrzymywać kredytodawców przed wprowadzaniem do umów niedozwolonych zapisów.

Przyjmuje się, że bank lub firma pożyczkowa to „silniejsza” strona umowy. To ona jest profesjonalistą i w dodatku ma po swojej stronie całe działy prawne. Łatwo może więc wykorzystać niewiedzę konsumenta, zamieszczając w przygotowanej przez siebie umowie zapisy rażąco naruszające prawa drugiej strony. Aby zapewnić równowagę, ustawodawca wprowadził więc pewne zasady, do których muszą stosować się przedsiębiorcy (w tym przypadku banki i firmy pożyczkowe) podczas zawierania umów z konsumentem.

Wspomniane zasady omówimy w dalszej części artykułu. Na ten moment musisz natomiast wiedzieć, że jeśli bank zawarł z Tobą umowę o kredyt konsumencki i nie dopełnił warunków przewidzianych przez przepisy, możesz złożyć pisemne oświadczenie, a następnie zwrócić kredyt bez odsetek, prowizji i innych kosztów kredytu. Oznacza to, że w takiej sytuacji zaciągnięty przez Ciebie kredyt staje się kredytem darmowym. Stąd właśnie nazwa sankcji.

Kiedy możesz skorzystać z sankcji kredytu darmowego?

Istnieją 3 warunki, których łączne spełnienie uprawnia Cię do powołania się na sankcję kredytu darmowego:

1. Twój kredyt musi być kredytem konsumenckim;
2. Bank musiał nie dopełnić obowiązków przewidzianych przez przepisy;
3. Konieczne jest złożenie pisemnego oświadczenia woli o skorzystaniu z prawa do sankcji kredytu darmowego.

Kredyt konsumencki, czyli jaki?

Kredytem konsumenckim jest kredyt o wysokości nie większej niż 255 550 złotych lub w przypadku kredytów udzielonych w innej walucie – o równowartości tej kwoty. Dodatkowo w definicji kredytu konsumenckiego mieści się również kredyt przekraczający podaną wartość, o ile nie jest zabezpieczony hipoteką i ma zostać przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego.

Najczęściej tego rodzaju kredyty (zarówno hipoteczne, jak i wspomniane kredyty niezabezpieczone hipoteką) udzielane są przez banki. Na ochronę zapewnioną przez ustawę możesz jednak liczyć również, gdy zawierasz umowy z firmami pożyczkowymi, a także umowy o kredyt odnawialny i umowy o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, o ile takie odroczenie wiąże się z jakimikolwiek kosztami.

Kiedy można mówić o niedopełnieniu obowiązków przez bank?

Z poprzedniej części artykułu wiesz już, że przepisy narzucają na bank lub firmę pożyczkową konkretne obowiązki przy formułowaniu umów z konsumentami. To właśnie niedopełnienie któregoś z nich będzie Cię uprawniać do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. A jakie to obowiązki?

Po pierwsze, umowa o kredyt konsumencki musi być zawarta w formie pisemnej. Wprawdzie przepisy przewidują konkretne wyjątki, ale są one zarezerwowane dla szczególnych sytuacji. W większości przypadków można więc założyć, że jeśli nie ma formy pisemnej, to bank nie dopełnił swojego obowiązku.

Po drugie, w umowie kredytu konsumenckiego koniecznie muszą znaleźć się elementy takie jak:

• dane konsumenta;
• informacje o rodzaju kredytu;
• czas obowiązywania umowy;
• całkowita kwota kredytu;
• terminy i sposób wypłaty kredytu;
• stopa oprocentowania wraz z warunkami jej stosowania;
• RRSO i całkowita kwota do zapłaty ustalona w dniu zawarcia umowy wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia;
• zasady i terminy spłaty kredytu;
• informacje o innych kosztach, z którymi wiąże się zawarcie umowy;
• informacja o rocznej stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wraz z warunkami jej zmiany i ewentualnymi opłatami z tytułu zaległości;
• sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu;
• termin, sposób i skutki odstąpienia od umowy;
• informacja o prawie do spłaty kredytu przed terminem i o obowiązującej wówczas procedurze;
• informacje o prawie do otrzymania zwrotu prowizji za wcześniejszą spłatę kredytu i o sposobie jej ustalania;
• roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu.

Po trzecie, w przypadku niektórych typów umów kredytowych przepisy przewidują także dodatkowe obowiązkowe elementy – mowa tu o kredycie związanym z odroczeniem płatności, umowie o kredyt konsumencki w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym oraz umowie o kredyt konsumencki z odroczeniem płatności lub zmianą sposobu spłaty.

I wreszcie po czwarte, pozaodsetkowe koszty kredytu przewidziane w umowie muszą się mieścić w granicach wyznaczonych przez przepisy. Bank musi również stosować się do konkretnych zasad przeliczania kredytu w przypadku odroczenia jego spłaty oraz przy udzielaniu kolejnych kredytów konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty swojego zobowiązania.

Na marginesie warto jeszcze wspomnieć, że wiele pozytywnych zmian wprowadził wyrok TSUE z 2023 roku w sprawie kredytu konsumenckiego. TSUE wskazał w nim, że nawet jeśli pozaodsetkowe koszty kredytu mieszczą się w ustawowych normach, ale są niewspółmiernie wysokie do udzielonego kredytu, możesz na tej podstawie domagać się unieważnienia umowy, a tym samym zwrócić jedynie pożyczony kapitał kredytu bez jakichkolwiek dodatkowych kosztów.

Konsument musi złożyć oświadczenie

Jeśli bank lub pożyczkodawca naruszył przepisy o kredycie konsumenckim, to żeby otrzymać darmowy kredyt, musisz jeszcze złożyć oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

To stosunkowo prosty dokument. Powinny znaleźć się w nim przede wszystkim Twoje dane, dane banku lub pożyczkodawcy, a także dane dotyczące udzielonego kredytu lub pożyczki (numer i data zawarcia umowy). W piśmie musisz też wskazać, że składasz oświadczenie w związku z prawem przyznanym Ci przez art. 45 ust. 1 Ustawy o kredycie konsumenckim oraz uzasadnić, dlaczego Twoim zdaniem bank/firma pożyczkowa dopuściła się naruszeń.

Jak sprawdzić, czy Twoja umowa kwalifikuje się do skorzystania z zapisu o darmowym kredycie?

Powołanie się na sankcję kredytu darmowego jest możliwe, gdy Twoja umowa zawiera błędy lub uchybienia – przede wszystkim gdy brakuje w niej którejś z informacji przewidzianych przez przepisy. W pierwszej kolejności warto więc sprawdzić, czy zawiera wszystkie obowiązkowe elementy.

Dodajmy jeszcze, że banki i firmy pożyczkowe w Polsce muszą stosować się do zapisów unijnej dyrektywy 2008/48/WE w sprawie umów o kredyt konsumencki. W ich obowiązku leży więc nie tylko zadbanie o uwzględnienie wyżej wymienionych informacji. Co więcej, przedstawione warunki muszą być zrozumiałe, transparentne, weryfikowalne i jednoznaczne. 

Biorąc pod uwagę wszystkie te kwestie, można powiedzieć, że najczęściej umowa kredytowa zawarta z konsumentem zawiera takie błędy jak:

• nieprecyzyjne określenie zasad zmiany oprocentowania;
• jednostronne kształtowanie warunków oprocentowania;
• naliczanie odsetek od kredytowych kosztów takich jak prowizja;
• nieprawidłowe wyliczenia RRSO;
• przekroczenie ustawowych norm pozaodsetkowych kosztów kredytu;
• niedopełnienie obowiązków informacyjnych dotyczących wcześniejszej spłaty zobowiązania i skutków odstąpienia od umowy.

Zauważ jednak, że są to najczęstsze, ale nie jedyne sytuacje uprawniające Cię do skorzystania z sankcji darmowego kredytu. Tak naprawdę w każdym przypadku konieczne jest dokładne przeanalizowanie treści umowy, by sprawdzić, czy nie zawiera ona naruszeń. Na własną rękę może się to jednak okazać co najmniej bardzo trudne.

Jako osoba bez wykształcenia prawniczego, umiejętności interpretacji przepisów i bez znajomości nieuczciwych zapisów stosowanych przez wiele banków prawdopodobnie nie będziesz w stanie ocenić, czy Twoja umowa kredytowa zawiera błędy. Właśnie dlatego o pomoc w weryfikacji umowy i możliwości skorzystania z darmowego kredytu warto zwrócić się do kancelarii prawnej mającej doświadczenie w prowadzeniu sporów z instytucjami finansowymi.

Co zrobić, gdy bank nie zgadza się, że przysługuje Ci darmowy kredyt? Proces sądowy i pomoc kancelarii

W przypadku kredytów konsumenckich zawierających niedozwolone postanowienia teoretycznie po złożeniu oświadczenia masz prawo zwrócić kredyt bez dodatkowych odsetek i kosztów przewidzianych w związku z umową. W praktyce jednak banki zwykle nie zgadzają się ze stanowiskiem kredytobiorców i uważają, że ich roszczenie nie jest zasadne.

W takiej sytuacji konieczne może się okazać dochodzenie swoich praw na drodze sądowej. I w praktyce tego rodzaju spory na linii konsument-kredytodawca bardzo często właśnie taki mają finał. Prawdopodobnie perspektywa batalii sądowej brzmi dla Ciebie zniechęcająco. Niestety oznacza to także, że bankom często opłaca się po prostu nie uznać Twojego roszczenia, nawet jeśli wiedzą, że przepisy stoją po Twojej stronie. Istnieje wówczas szansa, że perspektywa sporu w sądzie skutecznie zniechęci Cię do podejmowania dalszych kroków prawnych.

Pamiętaj jednak, że po pierwsze, korzyści dotyczące sankcji kredytu darmowego są dla Ciebie ogromne – skoro zwracasz wówczas kredyt bez jakichkolwiek kosztów, to w praktyce oszczędzasz nawet dziesiątki tysięcy złotych. Stawka jest więc wysoka i może się okazać warta nerwów oraz czasu zainwestowanego w prowadzenie sporu z kredytodawcą.

Poza tym stres ten możesz znacznie zmniejszyć, korzystając z pomocy prawnika specjalizującego się w prowadzeniu sporów z bankiem. Taka osoba przeanalizuje Twoją umowę i sprawdzi, czy kwalifikuje się ona do skorzystania z SKD. W Twoim imieniu przygotuje także oświadczenie, pozew i inne niezbędne pisma. Co jednak najważniejsze – będzie Cię reprezentować na sali sądowej, czuwając nad przebiegiem postępowania.

Uczciwie trzeba powiedzieć, że nawet to nie sprawi, że całkowicie pozbędziesz się stresu związanego z toczonym sporem. Z pewnością będzie on jednak znacznie mniejszy, zwiększą się za to szanse na wygraną. Co za tym idzie – walka o swoje prawa przy pomocy doświadczonego prawnika może naprawdę Ci się opłacać.